Axel van der Kraan, drie kunstwerken uit de tentoonstelling Wapengekletter

Gevallen ridder

Van der Kraan heeft niet zo’n optimistische kijk op de mens en de beschaving. Hij is gefascineerd door macht en bureaucratie en het absurde van routines en regels die de mens soms meer lijken te onderdrukken dan te helpen. De kunstenaar ziet de wereld als een ‘ongericht, absurd en doelloos strijdtoneel’.  De strijder symboliseert voor Van der Kraan daarom niet zozeer een held maar een meer tragisch figuur. Hij verwijst naar de beeldspraak van een gevallen ridder. Als deze niet hoog torenend en onoverwinnelijk op zijn paard zit is hij niets meer dan een hoop schroot op de grond, machteloos in zijn harnas. De strijder kan angst inboezemen, maar kan ook een grotesk of lachwekkend ‘Don Quichot-achtig’ figuur zijn.

Alledaagse objecten

De sculpturen van Van der Kraan zijn inventief qua constructie en materiaalgebruik. Je ziet in zijn constructies de vrijheid van installaties die eind jaren zestig / begin jaren zeventig gemaakt werden. Zoals bij de werken van kunstenaar Marinus Boezem (Leerdam, 1934) of de grensverleggende tentoonstelling Sonsbeek buiten de perken (1971). Bij Van der Kraan uit dit zich in de vreugde van het knutselen. Uit afgedankte huishoudelijke apparaten en machines maakt hij nieuwe herkenbare beelden. Zo wordt een afvalemmer het lijf van een soldaat en een spoelbak de geschutskoepel van een tank. ‘Het ging mij er om de beeldende kunst te laten ingrijpen in de wereld van de alledaagse objecten.’

Axel van der Kraan,Tank II,1989

Ijzerwerken

Aanvankelijk maakte Van der Kraan zijn sculpturen grotendeels van hout, maar na 1985 bestaan ze veelal uit metaal. Deze zogenaamde ‘ijzerwerken’ zijn veelal vereenvoudigde, figuratieve beelden. Bovendien speelt de kunstenaar met schaal. Soms komen de afmetingen overeen met dat van een schaalmodel, een andere keer zijn de sculpturen meer dan levensgroot. Alle werken in de tentoonstelling zijn na 1985 gemaakt.

Ontmaskering van macht

De ‘ijzerwerken’ verbeelden onze eigen kwetsbare leefwereld die bedreigd wordt door oorlogen en machtsmisbruik. Desalniettemin is er door de constructie, de ironie en de verbazing waarmee Van der Kraan naar macht kijkt ook een lichte toon te vinden. Dit maakt zijn beelden draaglijk. Enerzijds legt zijn werk het menselijk gedrag bloot en doet het ons beseffen dat we slechts pionnen zijn op het wereldtoneel. Anderzijds realiseren we ons dat de ontmaskering van de macht, kracht kan geven ons te verzetten.

Afbeeldingen: Axel van der Kraan, De Galerij (detail), 1989 / Soldaten II, 1986 / Ridders, 1986 / Hopliet, 2001 / Tank, II, 1989