Je ziet kunstwerken van onder anderen Vincent van Gogh, Johan Thorn Prikker, Jan Toorop, William Degouve de Nuncques, Odilon Redon, Pierre Puvis de Chavannes, Jan Sluyters, Charley Toorop en Piet Mondriaan. En beeldhouwwerken van onder anderen John Rädecker en Johan Coenraad Altorf.
Helenes motto: geest en materie zijn één
Spiritus et Materia Unum betekent geest en materie zijn één. Dit embleem op de gevel van het museum is vormgegeven door de Belgische kunstenaar en architect Henry van de Velde. Het is het levensmotto van Helene Kröller-Müller (1869-1939), een van Nederlands belangrijkste en meest vooruitstrevende kunstverzamelaars. Voor veel bezoekers van het Kröller-Müller Museum is de relatie met spiritualiteit en filosofie niet meteen duidelijk. Toch is het een van de belangrijkste fundamenten waarop de collectie is gebouwd.
Kunst als sleutel tot de ziel
Als tiener maakt Helene op school in Düsseldorf kennis met literatuur van grote Duitse schrijvers en filosofen als Lessing, Goethe en Schiller. Zij vonden het zelf nadenken belangrijker dan geloven en streefden naar vrijheid en vooruitgang in de hele samenleving. Deze manier van denken was voor Helene een openbaring en leidde tot twijfels over het geloof.
Na een lange zoektocht naar andere vormen van spiritualiteit en zingeving in haar leven vindt Helene op 36-jarige leeftijd in de kunst de sleutel tot de wereld van de ziel. Via de lessen kunstbeschouwing van H.P. Bremmer raakt zij in de ban van de filosofie van de 17e-eeuwse Nederlandse filosoof Spinoza. De kern van Spinoza’s leer, het zoeken van God in al het aardse, staat aan de basis van haar levensmotto.
Fascinatie voor Van Gogh
Dankzij Bremmers definitie van kunst als een overdracht van een spirituele ervaring, leerde Helene ook het werk van de dan nog relatief onbekende Vincent van Gogh waarderen en begrijpen. Ze was ervan overtuigd geraakt dat deze kunstenaar ‘een van de grote geesten van de moderne kunst’ was en dat zijn werk een nieuwe ontwikkeling in de kunst zou inluiden. Over Mand met citroenen en fles (mei 1881) schrijft Helene in maart 1909: ‘"Zo ziet de hemel eruit" en hoe langer ik naar het schilderij kijk hoe meer ik een verklaring zie, die niets met het materiële te maken heeft, […].’ In de tentoonstelling is naast Mand met citroenen en fles ook Van Goghs Olijfgaard (juli 1889) te zien.
Een andere blik?
In de tentoonstelling komt ook de zoektocht van kunstenaars aan bod die allemaal op eigen wijze probeerden het onzichtbare en het ontastbare te verbeelden. Ontdek in de tentoonstelling of je dit vandaag de dag nog kunt navoelen als je deze werken ziet. En wat er gebeurt als je ernaar kijkt met de filosofische blik van nu.
Voor deze tentoonstelling werkt het museum samen met filosoof en schrijver Désanne van Brederode.